Prima cosa, per bono e ’n pò per bųlla, vòjjo fä na giratina pe ṡbrojjamme ben la tèsta. Parto cu le gambe anturmintite –arpiaranno caminando– e m’avìo nvèrs’el piäno. Sŏ ntu l’alto c’ë ’l paéṡe, che stà atènti dųcche vädo. C’ë la scola, che ci sò ito ìo ntra i ųltimi, la ghjeṡa vècchja e quëlla nóa, i muri del castèllo.
Varco ’n pŏnte, prèsto nantro e nantro piŏ. Poco avanti, ëcco, ancŏntro i crucivìa de strädi d’accua che fan Tévere quéi ch’èn fiumi – per nò bompoche èn quëlle che spartįscon m‑ale gènti e le su voci. Móo i mi passi ntu i paiṡaggi de paroli, anzi, de soni: i piŏ ch’èn dilicäti e i meno arcarezäti (e tësti propio, màssima, me prémono).
Fò du chjàcchjere cun chjì m’ambatto:
«Chë ve piäci de sti pòsti?», chjedo.
«La campaggna me-quĕ ë bèlla, sìa benanche fatigosa!», dici ’n tizio che s’apųnta m‑al trattore, arnuto adèsso adè del campo.
«Quį, èno bèli anche i vìcoli e le piaze!», dici ùn de na finèstra, quan sò giŏnto drënto al chjërcio cittadino.
Spasëggio e sènto difarènti le vocäli, lŏnghe e cųrte, le consonanti e i schjòrpuli de dì. Camino piäno piäno acanto ai modi che se stèndono le fraṡi e de cųmme che s’amįschjon chi pezzëtti. A aguardaggni de vicino trói scompaggno –n dico tròppo– guäṡi ’n metro cun quelatro: al voltä de nu stradëllo, ntu la cäsa là del fòsso, giŏnto ntu la cima de ’n toppëtto e, tra quëlli de ’n palazzo, de ’n quarchjeri e quëll de sŎtto.
Dŏnca, ë «fégato» o ë «fëgghito»? «Vedo Dino», «a Dino», o ë «m‑a Dino» chjì-n-che vedo? Cųmme tëste ci n’èn tante, e dŏppo el bèllo ë altroanne la réguala priciṡa… Però, fërmi! Al’imprüiṡo me vien na suspigìa. El mŏndo cambia; si na òlta la lëngua era brischjoläta, mò nn ë dįtta che cossĕ armanghi sèmpre. Vedo pù che ’l pirìcuol gròsso vien del nòstro da ggni giŏrno, perchë c’à preso la materia che na sòrta sola de parlä ci pär ch’avanzi. Alora me domando: ala fine saparen tinì da cŏnto el tiṡor d’èsse divèrsi l’ùn cun l’altro?
Stesera, a gir finito, vò scedè e ataccä a scrive. Vò arcavä dela pënna n’aratulino che fà ’n sŏlco: de me‑lè àn da nì sŏ i garżëlli de chi semi ch’ò ardunäto pe la vìa. Spero tanto ch’acrïësson dele fòjji forti e frësche per gioàssene ’n domäni.
Di Matteo Nunzi | Matìo de Nųnzi